بررسی مکانیسمهای فیزیولوژیکی تحمل به خشکی در سه پایه دانهالی پسته (pistacia vera l.)

آزمایشی گلخانه¬ای به منظور بررسی مکانیسم¬های تحمل به خشکی در سه پایه¬ی دانهالی پسته اهلی (pistacia vera l.) به اسامی "بادامی¬زرند"، "قزوینی" و "سرخس" انجام شد. در این آزمایش،پایه¬های دانهالی 18 ماهه¬¬ پسته در معرض سه سطح تخلیه رطوبتی 40، 60 و 80% آب قابل دسترس خاک قرار گرفتند. تبادلات گازی فتوسنتزی، فلورسانس کلروفیل، وضعیت آبی، تغییرات کلروفیل، پرولین آزاد و قندهای محلول کل، و کارائی جذب عناصر غذایی، خصوصیاتی بودند که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفتند. به دلایل زیر، پایه بادامی به عنوان بردبارترین پایه نسبت به تنش خشکی معرفی گردید: (1) کارائی بالاتر مصرف آب به دلیل کنترل بهتر روزنه¬های آن بر هدر رفت آب، (2) کارائی فتوشیمیایی بالاتر نظام نوری ii تحت شرایط تنش خشکی، (3) پتانسیل آب پایین¬تر با وجود مقدار نسبی بالای آب، (4) استفاده بهینه از ویژگی تنظیم اسمزی به ویژه در تجمع قندهای محلول، و (5) کارائی بالاتر جذب عناصر غذایی به ویژه برای عناصر روی، پتاسیم و فسفر. همچنین بر اساس یافته¬های این تحقیق، هدایت روزنه¬ای، معیار مناسبی برای تعیین زمان آبیاری درختان پسته معرفی گردید. در آزمایش دوم، تغییرات روزانه نرخ¬ فتوسنتز خالص، هدایت روزنه¬ای و نرخ تعرق در سطح برگ¬های دو ژنوتیپ پسته ایران، در ارتباط با نوسانات روزانه¬ی دمای برگ، کسر فشار بخار و تراکم جریان فوتونی فتوسنتزی ارزیابی گردید. الگوی تغییرات روزانه¬¬ی نرخ¬های جذب و تحلیل co2¬ در این بررسی، دارای دو نقطه اوج بود. نقطه اول در ساعات 9:00 و 8:00 صبح به ترتیب در ژنوتیپ¬های "بادامی" و "قزوینی" پدیدار شد. همچنین در هر دو ژنوتیپ، نقطه اوج دوم در ساعت 16:00، و پایین¬ترین نرخ فتوسنتز خالص در ساعت 15:00 مشاهده گردید. بالاترین میزان فتوسنتز ژنوتیپ¬های "بادامی" و "قزوینی" به ترتیب در شدت جریان فوتونی فتوسنتزی 1500 و mol m-2 s-1 1150 بدست آمد. ضمن آنکه الگوی تغییرات روزانه¬ی نرخ فتوسنتز خالص با روند تغییرات هدایت روزنه¬ای (**76/0=r) و نرخ تعرق (**73/0=r) همبستگی داشت. به نظر می¬رسد هدایت روزنه¬ای در ژنوتیپ "بادامی" اساساً توسط کسر فشار بخار بیشتر از kpa 5/3 و دمای برگ بالاتر از c32، و در ژنوتیپ "قزوینی" توسط کسر فشار بخار بیشتر از kpa 8/3 و دمای برگ بالاتر از درجه33 محدود می¬شود. به علاوه، عملکرد کوانتومی تثبیت کربن در دماهای برگ بالاتر از c24 کاهش یافت. الگوی روزانه تبادلات گازی برگ نشان ¬داد که عوامل روزنه¬ای تا حدود زیادی مسئول افت بعد از ظهر نرخ فتوسنتز خالص هستند، هرچند که عوامل غیر روزنه¬ای نیز در این پدیده دخالت داشتند. در آزمایش سوم، مقدار کلروفیل برگ¬های ژنوتیپ¬های پسته¬ی "بادامی"، "قزوینی" و "سرخس" با استفاده از دو شاخص کلروفیل (spad و cci) برآورد شد و بهترین معادلات برازش داده شده، ارائه گردید.